تحلیل و واکاوی نظریۀ نظم عبدالقاهر جرجانی در غزلی از حافظ (با تکیه بر نظریات هلیدی و گرایس)

عبدالقاهر جرجانی از بلاغیون معروف ایرانی است که براساس نظریه‌اش، برتری یا ارزش حقیقی یک اثر ادبی را برخاسته از «نظم» موجود در آن می‌‌داند. نظم از دید او، کل ساختار یک متن را در بر می‌گیرد و سبب ایجاد انسجام لفظی و معنایی در متن و اثر می‌‌شود. برتری سخن از دید وی، به زیبایی نظم و حسن همجواری کلمات در شبکه‌‌ای منسجم از روابط نحوی و آگاهی گوینده از جایگاه صحیح کلمات در ترکیب مربوط است. با بررسی و تحلیل اصول و قواعد این نظریه در متون گوناگون، می‌‌توان ارزش‌‌های ادبی و کارکردهای بلاغی موجود در متون را کشف کرد و به دلایل توانایی و برتری نویسندگان و شاعران این متون دست یافت؛ چنانکه با تحلیل این نظریه در کنار دیگر نظریه‌های زبان‌شناسی در غزلی از حافظ، درمی‌‌یابیم که حافظ در مقام شاعری توانمند و آگاه، با علوم بلاغی و کارکردهای هریک، با استفادۀ بجا و مناسب از ابزارهای بلاغت و فصاحت، زنجیره‌‌ای از انسجام و پیوستگی لفظی و معنایی را در غزل ایجاد کرده و با دلالت‌‌های ثانویۀ موجود در آن، مخاطبان را از وجود معانی ثانویه‌‌ای آگاه می‌‌کند که درک آن‌ها براساس بافت شکل می‌‌گیرد.